درجه بندی و چینش متون آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان بر پایه ی گذرایی و استعاره ی دستوری

درجه بندی و چینش مطالب درسی، از مسائل مهم انواع برنامه های درسی در تهیه و تدوین متون آموزشی محسوب می شود. هدف پژوهش حاضر، ارائه ی الگویی جدید در زمینه ی درجه بندیِ بندها در متون آموزش زبان فارسی از طریق پارامترهای «گذرایی» و «استعاره ی دستوری» است. بر این اساس، پرسش های این پژوهش عبارتند از: 1) ارزیابی میزان گذراییِ هر یک از بندها در متن و همچنین، بررسی کاربرد انواع استعاره های دستوری و صورت متجانس آن ها چه کمکی به درجه بندی و چینش بندها در متون آموزش زبان فارسی خواهد کرد؟ 2) آیا متون پیکره ی تحقیق به لحاظ درجه بندی و چینش مطالب با این ابزارها مطابقت و همگرایی دارند؟ فرضیه ها نیز بدین ترتیب خواهند بود: (الف) ارزیابی میزان گذرایی بندها کمک می کند تا درجه بندی و چینش متون آموزشی براساس پیوستارِ گذراییِ بندهایِ با گذراییِ بسیار بالا، بالا، نسبتاً بالا، متوسط، نسبتاً متوسط و پایین تعیین گردد؛ یعنی بندهای با گذرایی بسیار بالا، در سطح پایه ی زبان آموزی و به تدریج در سطوح بعدی، گذرایی با مقیاس های بعدی باید لحاظ شوند. (ب) متون آموزش زبان فارسی در پیکره ی مورد پژوهش، به لحاظ درجه بندی و چینش مطالب چندان با ملاک گذرایی و استعاره ی دستوری همگرایی ندارند. در پژوهش حاضر، بندهای متون کتاب «خواندن و درک مطلب فارسی (دوره ی پایه)»، تألیف جعفری و همکاران (1391) از طریق ده پارامتر هاپر و تامپسون (1980) درجه بندی شده اند. نتایج نشان می دهد که میزان گذرایی بندهای متون کتاب مذکور نسبتاً پایین است و تعداد زیادی استعاره ی دستوری اسم سازی و وجهیت در کتاب مذکور به کار رفته است؛ در حالی که در سطح پایه، متن باید حاوی بندهایی با میزان گذرایی بالا باشد و همچنین، براساس نظریه ی زبان بنیاد هلیدی (1993)، استعاره ی دستوری باید در سطح پیشرفته‏ آموزش داده شود.